Jan Kazimierz (1649-1668)

Jan Kazimierz- ur. 1609 r.- zm. 1672 r.
Król Polski: 1649 - 1668
Rodzice: Zygmunt III Waza, Konstancja Habsburżanka
Żona: Ludwika Maria
Dzieci: Maria Anna Teresa, Jan Zygmunt
Miejsce pochówku: Kraków - katedra wawelska

Rysunek Jana Matejki.                   Rysunek Marcellego Bacciarellego.
Portrety wyk. przez Daniela Schultza.
              Portret konny nieznanego malarza.                              Portret wyk. przez Daniela 
                                                                                                                Schultza z 1669 r.
Kolczuga Jana Kazimierza
Orzeł z okresu panowania Jana Kazimierza..

 

Monety

Miedziany szeląg "Szeroki" z 1650 r., śred. 22,0 mm, waga, 2,50 g.
              Awers: Ukoronowany monogram królewski           Rewers: Napis w czterech wierszach: SOLID/
                             "ICR" (Ioannes Casimirus Rex - Jan                      REGNI/POLONI/16-50 (szeląg Królestwa
                              Kazimierz król). Pod nim tarczka                         Polskiego). Datą przedziela herb Wieniawa
                              z herbem Wazów.                                                     Bogusława Leszczyńskiego podskarbiego.
Srebrny szeląg litewski z 1652 r., śred. 15,8 mm, waga 0,55g.
                 Awers: Pod koroną monogram "IC".                           Rewers: Pogoń, pod nią herb Gozdawa
                 Legenda w otoku: IOA. CAS. DG. R. POLL.                       podskarbiego Tryzny. Nad Pogonią mitra
                               (Jan Kazimierz, z Bożej łaski król Polski                wielkoksiążęca. 
                               i Litwy)                                                                 Legenda w otoku: SOLIDVS. M. D. LIT. 1652 
                                                                                                                       (szeląg Wielkiego Księstwa Litewskiego)
Miedziany szeląg koronny tzw. "boratynek" z 1664 r., śred. 16,0 mm, waga 1,33g.
(mennica w Ujazdowie pod Warszawą).
            Awers: Uwieńczona głowa króla w prawo.                    Rewers: Orzeł, pod nim herb Ślepowron Jana
                   Pod nią litery "T. L. B." Tytusa Liwiusza                         Kazimierza Krasińskiego, podskarbiego
                   Boratiniego, dzierżawcy mennic szelągowych.               wielkiego koronnego.
            Legenda w otoku: IOAN.-CAS. REX (Jan Kazimierz    Legenda w otoku: SOLID. REG. POLO. 1664
                     król)                                                                                       (szeląg Królestwa Polskiego).
Ciekawy falsyfikat szeląga koronnego. Na rewersie zamiast głowy Orła 
trzy pałki, zakończone krzyżykami. Śred. 15,1 mm, waga 0,77 g.
Miedziany szeląg litewski tzw. "boratynek" z 1661 r., śred. 15,8 mm, waga 1,31g.
(mennica w Ujazdowie pod Warszawą).
         Awers: Uwieńczona głowa króla w prawo.                    Rewers: Pogoń, pod nią herb Ślepowron Jana
                   Pod nią litery "T. L. B." Tytusa Liwiusza                         Kazimierza Krasińskiego, podskarbiego
                   Boratiniego, dzierżawcy mennic szelągowych.               wielkiego koronnego.
         Legenda w otoku: IOAN.-CAS. REX (Jan Kazimierz    Legenda w otoku: SOLID. MAG. DVC. LIT  1661
                     król)                                                                                  (szeląg Wielkiego Księstwa Litewskiego)
Falsyfikat szeląga litewskiego, śred. 15,6 mm, waga 1,18 g.
Miedziany szeląg litewski tzw. "boratynek" z 1665 r., śred. 15,9 mm, waga 1,29g.
(mennica w Kownie).
Rewers: Pogoń, pod nią monogram "HKPL", oznaczający Hieronima Kirszensteina, podskarbiego
litewskiego. Legenda w otoku: SOLI. MAG. DVC. LIT 1665 ( szeląg Wielkiego Księstwa Litewskiego).
Srebrny szóstak koronny z 1650 r., śred. 20,8 mm, waga 1,93 g.
            Awers: Uwieńczone popiersie króla w prawo.        Rewers: Orzeł z tarczą Wazów na piersi. Po bokach
            Legenda otokowa: IO. CASIMI. D. G. REX.                 wartość monety V-I (sześć groszy).
                       P. ET. S. (Jan Kazimierz, z Bożej łaski            Legenda w otoku: MON. ARG. REG.POL. 1650
                       król Polski i Szwecji). Pod popiersiem                (moneta srebrna Królestwa Polskiego).
                       herb Wieniawa podskarbiego Leszczyń-
                        skiego.

Srebrny szóstak litewski z 1666 roku. Śred. 25,5 mm, waga 3,06 g.
Rewers: Pogoń litewska, pod nią wartość monety: VI (groszy). Dołem herb Hieronima Kryszpina Kirszensteina, podskarbiego wielkiegi litewskiego.
Legenda: GROS. ARGEN. SEX. MAG. DVC. LIT 1666 (grosz srebrny, poszóst-
ny, Wielkiego Księstwa Litewskiego).
Srebrny szóstak koronny z mennicy lwowskiej z 1661 roku.
Rewers: Pod koroną trzy tarcze: Polski, Litwy i Wazów. Przy tej ostatniej po bokach litery "GB-A" (Giovanni Battista Amuretti).
Legenda otokowa: GRO. ARGEN. SEX. REG. POL. 1661 (grosz srebrny, poszóstny, Królestwa Polskiego)
Złoty półdukat litewski z 1664 r., śred. 16,8 mm, waga 1,72 g.
(mennica w Wilnie)
       Awers: Uwieńczona głowa królewska w prawo.          Rewers: Pogoń, pod nią monogram "HKPL" Hiero-
                     Pod nią litery T.L.B Tytusa Liwiusza                        nima Kirszensteina, podskarbiego litewskiego
                     Boratiniego.                                                                     w latach 1662 - 1668. Pod Pogonią w otoku
       Legenda otokowa: IOA. CAS.-REX. PO. S.                             mitra wielkoksiążęca.
                        (Jan Kazimierz król Polski, Szwecji)               Legenda otokowa: MON. AVRE. MAG. DVC. LIT.
                                                                                                               1664 (moneta złota Wielkiego Księstwa Litews.)
Złoty dukat koronny z 1664 r., śred. 29,2 mm, waga 6,89 g.
             Awers: Popiersie w koronie w prawo.                      Rewers: Ukoronowana czteropolowa tarcza polsko-
             Legenda: IOAN. CAS. DG. REX.POL. & S.M.                 litewska, otoczona łańcuchem Orderu Złotego
                       DL.RP. (Jan Kazimierz, z Bożej łaski król               Runa. Na niej w środku pięciopolowa tarcza
                       Polski i Szwecji, wielki książę litewski,                  szwedzka ze Snopem Wazów wewnątrz.
                       ruski, pruski).                                                               Po bokach tarczy litery "A-T" Andrzeja Tymfa,
                                                                                                                dzierżawcy mennicy krakowskiej i bydgoskiej.
                                                                                                        Legenda: MONET. AVREA. REG. POL. 1664.
                                                                                                                 (moneta złota Królestwa Polskiego, 1664).
Srebrny ort koronny z 1651 r., śred. 28,5 mm, waga 5,90 g.
(mennica w Bydgoszczy)
Rewers: Ukoronowana tarcza polsko-litewska ze Snopem Wazów. Pod nią herb Wieniawa.
Po bokach tarczy oznaczenie wartości orta : 18 (groszy). Pod cyframi wartości litery "C-G"
Krzysztofa Guttmana, zarządcy mennicy bydgoskiej.
Legenda: CIVITAT. BIDGOSTIENS. 1651 (moneta miasta Bydgoszczy 1651).
Srebrny ort krakowski z 1655 r., śred. 28,1 mm, waga 5,58 g.
Moneta bita przez Szwedów w Krakowie, zdobycznym stemplem polskim.
Rewers: Tarcza pięciopolowa polsko-litewska, z herbem Wazów Snop w środku.
Po bokach tarczy wartość 18 (groszy). Pod tarczą herb Wieniawa Bogusława na 
Lesznie Leszczyńskiego, podskarbiego wielkiego koronnego. Poniżej w ramce
litery "SCH" Stanisława Chrząstowskiego, zarządcy mennicy krakowskiej.
Legenda: MONET. ARGEN. REGNI. PO. 1655, (moneta srebrna Królestwa
Polskiego).
Srebrny ort elbląski z 1660 r., śred. 30,5 mm, waga 6,69 g.
Moneta bita po okupacji szwedzkiej. (Podczas okupacji 
w użyciu był ort króla szwedzkiego Karola X Gustawa
o podobnej średnicy i wadze).
              Awers: Popiersie króla w koronie w prawo.             Rewers: Herb Elbląga w ozdobnej tarczy. Po 
                                                                                                                     bokach wartość monety 1-8 (18 groszy).
                                                                                                         Legenda: MON. ARGENT. CIVIT. 
                                                                                                                      ELBINGENSIS 1660 (moneta srebrna 
                                                                                                                      miasta Elbląga).
Srebrna złotówka (tymf) z 1664 r., śred. 31,4 mm, waga 6,75 g.
                   Awers: Ukoronowany monogram królewski       Rewers: Ukoronowana tarcza czteropolowa: 
                   Legenda w dwóch otokach: DAT PRETIVM              Orzeł, Pogoń, Snop Wazów, w dolnym polu
                      SERVATA SAVOS POTIORQ3 METALLO             XXX GRO(szy) POL(skich). Po bokach
                      EST (Wartość tej monety nadaje zbawienie              tarczy inicjały "A-T" Andrzeja Tymfa,
                      ojczyzny, które jest więcej warte od metalu)             dzierżawcy mennicy krakowskiej o bydgo-
                                                                                                                  skiej. 
                                                                                                            Legenda: MONET. NOV. ARG. REG. POL .1664
                                                                                                                 (moneta nowa srebrna Królestwa Polskiego).
Srebrna klipa półtoraczna talara elbląskiego z 1651 r.
Wymiary 44,7x44,7 mm, waga 42,96 g.
Rewers: Herb miasta, po bokach tarczy litery "W-vE" Wilhelma von Eck,
zarządcy mennicy elbląskiej w latach 1650-1652..
Legenda otokowa: MONETA. ARGENTEA. CIVITATIS. ELBINGENSIS. 1651 
(moneta srebrna miasta Elbląga).


Klipami nazywamy monety bite nie na krążkach, ale na większych kawałkach blachy, a następnie obcinane nożycami według linii prostych, układających się w kwadraty, sześcio- i ośmioboki, z pozostawieniem poza obrzeżem monety jeszcze paru milimetrów gładkiej blachy. Wyraz "klipa" pochodzi od angielskiego to clip money - obrzynać, obcinać pieniądze.
Rozróżniamy klipy obiegowe, produkcyjne i pamiątkowe.
Srebrna donatywa gdańska z 1650 r., śred. 47,5 mm, waga 24,11g.
               Awers: Ukoronowane popiersie króla w prawo,       Rewers: Widok miasta, otoczonego murem
                     w ozdobnej szacie.                                                             i bastionami.. Nad nim hebrajski napis
               Legenda otokowa: IOAN. CASIM. D. G.REX.                   Jahwe = Jehowa wśród chmurek i promieni.
                       POL. ET. SUEC. M. DUX. L. RUS. PRUS                    Dołem wielki herb miasta, po jego bokach
                       (Jan Kazimierz, z Bożej łaski król Polski                     data 16-50 i litery "G-R" Gerharda Roggego,
                  i Szwecji, wielki książę litewski, ruski,pruski)               zarządcy mennicy gdańskiej.
                                                                                                            Legenda otokowa: REGIA. CIVITAS. GEDANE-
                                                                                                                     NSIS. FIERI. FECIT (królewskie miasto
                                                                                                                     Gdańsk wybić kazało)
 
"Donatywy były bite głównie w złocie przez miasta Gdańsk i Toruń, jako hołd i dar dla królów polskich, gdy ci zjeżdżali całym dworem do tych miast na czasowy pobyt. Wytworzył się wtedy zwyczaj, że rada miejska ofiarowywała królowi bite w tym celu donatywy. Oczywiście nie był to dar bezinteresowny czy hołdowniczy. Miasto zyskiwało wiele na przyjeździe króla i dworu. W orszaku króla było wielu ludzi zamożnych, magnatów i dygnitarzy nie liczących się z groszem, kupcy zarabiali więc przy tym niemało. A przecież rady miejskie składały się niemal wyłącznie z kupców. Przy okazji można się było starać o uzyskanie różnych obietnic i przywilejów oraz liczyć na łaskę królewską."
Cytat z Biul. Numizm. 1970, nr 5/6 artykuł Donatywy polskie K. Steckiego.
Za panowania Jana Kazimierza Gdańsk wybił 23 a Toruń 4 donatywy.
Ówczesne donatywy dzisiaj nazywamy łapówkami.
Srebrna trzykrucierzówka opolsko-raciborska, śred.21,3 mm, waga 1,75 g.
         Awers: Popiersie w prawo, pod nim wartość                Rewers: Orzeł Polski w koronie, pod nim herb
                       monety: 3 (krucierze - krajcary).                                  Ślepowron Jana Kazimierza Krasińskiego,
         Legenda: IO.CAS. DG. REX. P & S.M.D.L.R.P.                     podskarbiego wielkiego koronnego.
              (Jan Kazimierz, z Bożej łaski król Polski                  Legenda: MON. ARGENT. REG. POL 1661
               i Szwecji, wielki książę litewski, ruski, pruski)             (moneta srebrna Królestwa Polskiego 1661)